Waarom meerjarig grasland beter is voor de melk

Melkveebedrijven zijn afhankelijk van gezond voer voor de koeien. Maar is het voeraanbod in de huidige industrie wel zo gezond? Hier komen verschillende factoren bij kijken. Zo is er de voedingswaarde, vaak uitgedrukt in VEM, maar ook de aanwezigheid van andere voedingsstoffen zoals sporeelementen en mineralen. Ook is biodiversiteit en dierenwelzijn een belangrijke overweging. In dit artikel zoeken we uit of er een alternatief is wat beter is dan een monocultuur van engels raaigras.

Wat zit er in melk?

Melk bestaat uit een scala aan voedingsstoffen. De belangrijkste zijn vet en eiwit, maar er zijn ook andere voedingsstoffen zoals calcium die belangrijk zijn. De ene melk is de andere niet. Zo wordt er door voedingsexpert vaak een onderscheid gemaakt tussen A1 en A2 melk. Het is door de variatie in voedingswaarden zinnig je te verdiepen in wat voor melk je wilt drinken, en misschien wat meer te betalen voor hoogwaardigere melk en zuivel.

Hoe optimaliseert men de opbrengst van grasland?

Om een melkveebedrijf winstgevend te krijgen wordt geoptimaliseerd voor de hoeveelheid melk, maar ook voor de kwaliteit. Een grasmat die bestaat uit vooral engels raaigras levert meer kilo's vet en eiwit dan een meerjarige grasmat van inheems gras en kruiden. Daarom vernieuwen de meeste boeren hun gras regelmatig. De kosten hiervan zijn laag, en de terugverdientijd is in theorie kort.

Een gespecialiseerd bedrijf, waar we liever geen reclame voor maken, rekende voor dat een investering van een kleine €800/ha (inclusief doodspuiten van bestaande vegetatie), binnen drie jaar terugverdiend is door de toegenomen oogst. Maar is de oogst van een vernieuwde grasmat echt waardevoller dan een kruidenrijk mengsel?

Hoge VEM van raaigras vs de diversiteit van de bodem

Engels raaigras levert ruim 11.000 kVEM/ha tegenover ruim 8000 kVEM voor 'slecht' grasland. De andere kant van de medaille is dat een monocultuur van productief gras ook snel in productiviteit kan afnemen bij ongunstig weer, of andere natuurlijke uitdagingen. Een van de meest opvallende nadelen van een dergelijke monocultuur is de enorme afname van bodemleven. Hierover later meer.

Waarom vet en eiwit niet het hoogste doel zou moeten zijn

De bepaling van kwaliteit door de melkfabrieken is nogal simplistisch. Meer vet wordt vertaald in een hogere prijs, zonder dat er in detail wordt gekeken naar de soort vet. Voor een gezonde voeding is het belangrijk dat de juiste vetzuren, aminozuren, mineralen en vitamines in het voedsel zitten. Kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit. Dit zou ook aan de bron zo gewaardeerd moeten worden, maar dat is dus niet zo.

Vorig jaar maakte het programma Keuringsdienst van Waarden een aflevering over boter. In de aflevering wordt uiteengezet waarom melkveehouders palmvet bijvoeren. Nadat ik dit zag ben ik op zoek naar biologische grasboter, maar ik heb die bij de populaire supermarkten niet kunnen vinden.

Wat gebeurd er als je de grasmat vernieuwd?

Het vernieuwen van de grasmat begint bij het zogeheten 'scheuren': de bestaande vegetatie wordt meestal doodgespoten met bijvoorbeeld glyfosaat, en ondergeploegd. Vervolgens wordt opnieuw ingezaaid met een nieuw grasmengsel of een tussengewas. Er zijn regels om het bodemleven te beschermen, maar die zijn niet heel effectief.

Juist het scheuren wat nodig is voor grasmatvernieuwing is geen goed nieuws voor de belangrijke pendelaars. Ook de arbusculaire mycorrhizae nemen de boer de ingreep niet in dank af. Door het bodemleven uit te schakelen wordt het moeilijker voor de kruiden om nutrienten vast te houden en in ruwvoer om te zetten. Dit leidt logischerwijs tot lagere voedingswaarde voor het bestaande gras. Tijdens het herstel van de bodem (enkele jaren na de vernieuwing) is er minder voeding voor de productie van voer, omdat tijdens herstel energie gaat in de groei van ondersteunend leven. Dit is koren op de molen van de professionele grasmatvernieuwers. Dweilen met de kraan open dus. De boer betaalt het bedrijfsleven, de consument en de bodem betalen met hun gezondheid. Geen goeie deal.

Waar worden koeien, bodem, en mens blij van?

Koeien lusten graag een gevarieerd dieet. Verschillende smaken met veel verschillende voedingsstoffen geven de kudde de gelegenheid om te kiezen wat het meest gezond en lekker voor ze is. Dat levert op zijn beurt weer melk met meer smaak en meer gezonde samenstelling. Koeien komen ook graag buiten om te grazen en lekker in de wei te liggen.

Wij mensen zien graag koeien in de wei, en een gevarieerd landschap waar ruimte is voor allerlei mooie dieren zoals vogels en vlinders, en leuke bloemen natuurlijk.

We mogen ons vaker afvragen of de koe moet worden gezien als machine in een fabriek, of als levend wezen in een gezond ecosysteem.

Een holistische blik, breder dan de spreadsheet

Ik betaal graag een euro meer voor lekkere romige grasboter van melk van een blije koe bij een blije boer. En als ik palmolie ga eten dán liever in een vegan product in plaats van stiekem in de melk verstopt.

We zijn erg enthusiast over onze nieuwe partner: hagenmakers.nl. Door hagen toe te passen in grasland kan gezonder voer worden geproduceerd, en tegelijkertijd de bodem en biodiversiteit worden bevorderd. Als kers op de taart slaat meerjarig grasland met hagen ook nog eens veel meer koolstof op. Hou de hagenmakers dus in de gaten!

Hagen zijn een soort gateway drug, maar dan in positieve zin. Een bedrijf met productieve hagen kan gemakkelijk meer hoekjes en randen omzetten naar agroforestry, permacultuur, voedselbos. Door bedrijven meer divers te maken wordt het landschap diverser en leuker om in te zijn. Ook wordt de continuiteit van het bedrijf beter gewaarborgd door betere risicospreiding. Het dierenwelzijn verbetert door een leukere omgeving en gezonder voedsel. Het werk van de boer wordt ook leuker en interessanter.

Door niet met tunnelvisie te kijken naar maximalisatie van opbrengst nemen de mogelijkheden toe en de risico's af. Daardoor wint iedereen, laten we er samen aan werken!

Waar kunnen toekomstige generaties met trots op terugkijken?

Als we over een generatie ons kale monocultuur landschap hebben omgevormd tot een biodivers paradijsje met meanderende beken, hagen, en grazend vee, dan hoop ik dat deze periode in onze geschiedenis wordt gezien als een omslagpunt.

We kunnen in één generatie onze landbouw omvormen. Nu hebben we de middelen, en de noodzaak om dit samen echt te doen. Als het lukt is het een prachtig verhaal om aan onze (klein)kinderen te vertellen. Dan mogen we met recht #trotsopdeboer zijn.

We staan voor misschien wel de belangrijkste keuze die de mensheid ooit heeft mogen maken: zijn we onderdeel van de natuur, of zien we de natuur als onze vijand. Onze keuze is gemaakt, laat ons weten wat jij kiest door te reageren en te delen!